İ’lem eyyühe’l-aziz! Cenab-ı Hakka hamdler, şükürler olsun ki, mesail-i nahviyeden isim ile harf arasındaki manevî fark ile çok mühim meseleleri bana öğretmiştir. Şöyle ki:

   Harf, gayrın manasını izah için bir âlet, bir hâdim olduğu gibi, şu mevcudat da esma-i hüsnanın tecelliyatını izhar, ifham, izah için bir takım ilâhî mektuplardır ki, içlerinde yazılı delâil, berâhin, havârık, mucize-i kudrettir. Mevcudat bu vecihle nazara alınması; ilim, iman, hikmettir. Şayet isim gibi müstakil ve maksud-u bizzat cihetiyle bakılırsa küfran ve cehl-i mürekkeb olur.

   Ve keza, mesail-i mantıkıyeden küllî  ile küll arasındaki fark ile rububiyete dair çok meseleleri öğrenmiş bulunuyorum. Cemal ile ehadiyet  كُلِّىٌّ ذُو جُزْئِيَّاتٍ  şümûlüne dahildir. Celâl ile vahidiyet  كُلٌّ ذُو اَجْزَاءٍ  ünvanına dahildir.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Dünya, âlem-i ahirete bir fihriste hükmündedir. Bu fihristede âlem-i ahiretin mühim meselelerine olan işaretlerden biri, cismanî olan rızıklardaki lezzetlerdir. Bu fani, rezil, zelil dünyada bu kadar nimetleri ihsas ve ifaza etmek için insanın vücudunda yaratılan havass, hissiyat, cihazat, aza gibi âlat ve edevatından anlaşılıyor ki, âlem-i ahirette de  تَجْرٖى مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهَارُ  kasırların altında, ebediyete lâyık cismanî ziyafetler olacaktır.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsanın havf ve muhabbeti halka teveccüh ettiği takdirde, havf bir belâ, bir elem olur. Muhabbet, bir musibet gibi olur. Zira o korktuğun adam, ya sana merhamet etmez veya senin istirhamlarını