Evet, yumuşak bir otun damarları katı taşı deldiği gibi, atâ da kaza kanununun kat’iyetini deler. Kaza da ok gibi kader kararlarını deler. Demek, atânın kazaya nisbeti, kazanın kadere nisbeti gibidir. Atâ, kaza kanununun şümulünden ihraçtır. Kaza da kader kanununun külliyetinden ihracıdır. Bu hakikate vakıf olan arif:

   “Ya İlâhî! Hasenatım senin atândandır. Seyyiatım da senin kazandandır. Eğer atân olmasa idi, helâk olurdum” der.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Esma-i hüsnayı tazammun eden bazı fezlekeler ile ayetlere hatime verilmekte ne gibi bir sır vardır?

   Evet, Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan, bazen âyat-ı kudreti ayetlerde basteder. Sonra içerisinden esmayı çıkarır. Bazen mensucat toplar gibi açar dağıtır. Sonra toplar, esmada tayyeder. Bazen de ef’alini tafsil ettikten sonra isimler ile icmal eder. Bazen de, halkın a’mâlini tehdidane söyler. Sonra rahmete işaret eden isimler ile teselli eder. Bazen de bazı makasıd-ı cüz’iyeyi zikrettikten sonra o makasıdı takdir ve isbat için bürhan olarak kavaid-i külliye hükmünde olan isimleri zikrediyor. Bazen de maddî cüz’iyatı zikreder. Sonra esma-i külliye ile icmal eder ve hakeza...

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Acz de aşk gibi Allah’a isal eden yollardan biridir. Amma acz yolu, aşktan daha kısa ve daha selâmettir.

   Ehl-i sülûk, tarik-i hafa’da letaif-i aşere üzerine, tarik-i cehrî’de nüfus-u seb’a üzerine sülûk etmişlerdir. Bu fakir, âciz ise dört hatveden ibaret, hem kısa, hem sehl bir tariki, Kur’an’ın feyzinden istifade etmiştir.

   Birinci hatve:  فَلاَ تُزَكُّوا اَنْفُسَكُمْ  ayetinden, 

   İkinci hatveyi:  وَلاَ تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللّٰهَ فَاَنْسَيهُمْ اَنْفُسَهُمْ  ayetinden;