geldiği gibi, hâcatı ebede uzanmış, emelleri semavat ve arzın aktarında intişar etmiş, rabıtaları, alâkaları dünya ve ahiret edvarında dağılmış bir saray-ı acip ve bir kasr-ı gariptir.
İşte ey kendini insan zanneden insan! Madem mahiyetin böyledir. Seni yapan ancak o zat olabilir ki, dünya ve ahiret birer menzil, arz ve sema birer sahife, ezel ve ebed dün ve yarın hükmünde olarak tasarruf eden bir zat olabilir. Öyle ise, insanın mabudu ve melcei ve halaskârı o olabilir ki, arz ve semaya hükmeder, dünya ve ukba dizginlerine maliktir.
İkinci Remiz: Bazı eblehler var ki, güneşi tanımadıkları için, bir ayinede güneşi görse, ayineyi sevmeye başlar. Şedid bir his ile onun muhafazasına çalışır. Tâ ki içindeki güneşi kaybolmasın. Ne vakit o ebleh; güneş âyinenin ölmesiyle ölmediğini ve kırılmasıyla fena bulmadığını derketse, bütün muhabbetini gökteki güneşe çevirir. O vakit anlar ki, ayinede görülen güneş, ayineye tabi değil, bekası ona mütevakkıf değil. Belki güneştir ki, o ayineyi o tarzda tutuyor ve onun parlamasına ve nuruna medet veriyor. Güneşin bekası onunla değil, belki ayinenin hayattar parlamasının bekası, güneşin cilvesine tabidir.
Ey insan! Senin kalbin ve hüviyet ve mahiyetin bir ayinedir. Senin fıtratında ve kalbinde bulunan şedid bir muhabbet-i beka o ayine için değil ve o kalbin ve mahiyetin için değil. Belki o ayinede istidada göre cilvesi bulunan Bakî-i Zülcelâlin cilvesine karşı muhabbetindir ki, belâhet yüzünden o muhabbetin yüzü başka yere dönmüş. Madem öyledir “Yâ Bakî, ente’l- Bakî” de! Yani: “Madem sen varsın ve bakisin; fena ve adem ne isterse bize yapsın, ehemmiyeti yok!...”
Üçüncü Remiz: Ey insan! Fâtır-ı Hakîmin senin mahiyetine koyduğu en garip bir hâlet şudur ki: Bazen dünyaya yerleşmiyorsun. Zindanda boğazı sıkılmış adam gibi “of, of” deyip dünyadan daha geniş bir yer istediğin halde; bir zerrecik bir iş, bir hatıra, bir dakika içine girip yerleşiyorsun. Koca dünyaya yerleşemeyen kalb ve fikrin, o zerrecikte yerleşir. En şiddetli hissiyatınla o dakikacık, o hatıracıkta dolaşıyorsun.
