illet rahmet-i ilahiyedir. Evet o adam ihsan etmeyi niyet etmeseydi, o nimet sana gelmezdi. Nimetin ademine illet olurdu. Fakat mezkûr kaideye binaen, o meyl-i ihsan, o nimete illet olamaz. Ancak yüzer şeraitin bir şartı olabilir.

   Meselâ: Risale-i Nur’un şakirdleri içinde Cenab-ı Hakkın nimetlerine mazhar bazı zatlar (Husrev, Re’fet gibi), iktiranı illetle iltibas etmişler. Üstadına fazla minnettarlık gösteriyorlardı. Halbuki Cenab-ı Hak, onlara ders-i Kur’anîde verdiği nimet-i istifade ile, üstadlarına ihsan ettiği nimet-i ifadeyi beraber kılmış, mukarenet vermiş. Onlar derler ki:

   “Eğer üstadımız buraya gelmeseydi, biz bu dersi alamazdık. Öyle ise onun ifadesi, istifademize illettir.” Ben de derim:

   “Ey kardeşlerim! Cenab-ı Hakkın bana da sizlere de ettiği nimet beraber gelmiş. İki nimetin illeti de rahmet-i ilâhiyedir. Ben de sizin gibi iktiranı illetle iltibas ederek, bir vakit Risale-i Nur’un sizler gibi elmas kalemli yüzer şakirdlerine çok minnettarlık hissediyordum. Ve diyordum ki: “Bunlar olmasaydı, benim gibi yarım ümmî bir biçare nasıl hizmet edecekti.” Sonra anladım ki, sizlere kalem vasıtasıyla olan kudsî nimetten sonra, bana da bu hizmete muvaffakiyet ihsan etmiş. Birbirine iktiran etmiş. Birbirinin illeti olamaz. Ben size teşekkür değil, belki sizi tebrik ediyorum. Siz de bana minnettarlığa bedel, dua ve tebrik ediniz.”

   Bu dördüncü meselede gafletin ne kadar dereceleri bulunduğu anlaşılır.

   Beşinci Mesele: Nasıl ki, bir cemaatin malı bir adama verilse zulüm olur veya cemaate ait vakıfları bir adam zaptetse zulmeder. Öyle de; cemaatin sa’yleriyle hasıl olan bir neticeyi veya cemaatin haseneleriyle terettüb eden bir şerefi, bir fazileti, o cemaatin reisine veya üstadına vermek, hem cemaate, hem de o üstad veya reise zulümdür. Çünkü enaniyeti okşar, gurura sevkeder. Kendini kapıcı iken, padişah zannettirir. Hem kendi nefsine de zulmeder. Belki bir nevi şirk-i hafiye yol açar.