Senin şu hayatının gayesi, neticesi, o Malikin esmasına ve şuunatına bir mazhariyettir. Sana bir musibet geldiği vakit de: اِنَّا لِلّٰهِ وَاِنَّا اِلَيْهِ رَاجِعُونَ Yani: “Ben malikimin hizmetindeyim. Ey musibet! Eğer Onun izin ve rızasıyla geldin ise, merhaba, safa geldin! Çünkü, elbette bir vakit Ona döneceğiz ve Onun huzuruna gideceğiz ve Ona müştakız. Madem herhalde bir zaman bizi hayatın tekâlifinden azad edecektir. Haydi ey musibet! O terhis ve o azad etmek, senin elinle olsun, razıyım. Eğer benim emanet muhafazasında ve vazifeperverliğimi tecrübe suretinde sana emir ve irade etmiş, fakat sana teslim olmaklığıma izin ve rızası olmazsa; benim takatim yettikçe, emin olmayana malikimin emanetini teslim etmem!” der.
İşte binden bir numune olarak deha-yı felsefînin ve hüda-yı Kur’anînin verdikleri derslerin derecelerine bak.
Evet iki tarafın hakikat-i hâli, sabıkan beyan edilen tarz ile gidiyor. Fakat hidayet ve dalâlette insanların dereceleri mütefavittir. Gafletin mertebeleri de muhteliftir. Herkes, her mertebede bu hakikatı tamamıyla hissedemez. Çünkü gaflet, hissi iptal ediyor. Ve bu zamanda öyle bir derecede iptal-i his etmiş ki, bu elim elemin acısını ehl-i medeniyet hissetmiyorlar. Fakat hassasiyet-i ilmiyenin tezayüdüyle ve her günde otuz bin cenazeyi gösteren mevtin ikazatıyla o gaflet perdesi parçalanıyor. Ecnebilerin tağutlarıyla ve fünun-u tabiiyeleriyle dalâlete gidenlere ve onları körü körüne taklid edip ittiba edenlere binler nefrin ve teessüfler!
Ey bu vatan gençleri! Frenkleri taklide çalışmayınız!... Âyâ, Avrupanın size ettikleri hadsiz zulüm ve adavetten sonra, hangi akıl ile onların sefahat ve bâtıl efkârlarına ittiba edip emniyet ediyorsunuz? Yok! Yok! Sefihane taklit edenler, ittiba değil, belki şuursuz olarak onların safına iltihak edip, kendi kendinizi ve kardeşlerinizi idam ediyorsunuz. Âgâh olunuz ki, siz ahlâksızcasına ittiba ettikçe, hamiyet davasında yalancılık ediyorsunuz! Çünkü, şu surette ittibaınız, milliyetinize karşı bir istihfaftır ve millete bir istihzadır!
