2- İnsanın bedeninde zerrattan teşekkül eden mütehalif mürekkebat adedince –matbaalarda hurufatı tertib etmek için kullanılan kalıplar gibi– kalıplar lâzımdır.

   3- Kârgir kemerlerin taşları gibi, her bir zerrenin arkadaşlarına hem hâkim, hem mahkûm olması lâzım gelir. Ve keza, her birisi ötekilere hem zıt, hem misil, hem mutlak, hem mukayyet olması lâzımdır.

   İkinci kelimenin muhalâtı:

   1- İnsanın mehazi, yani insanı teşkil eden maddeler, eczahanelerde bulunan ağızları mühürlü, ayrı ayrı, çeşit çeşit, mütebayin ilâçlar gibi maddelerdir. Hiç kimsenin eli dokunmaksızın ihtiyaç nisbetinde kemal-i intizam ve muvazene ile o ilâçların şişelerden kendi kendine çıkıp hayatî bir macun vaziyetine gelmesi mümkin ise, insanın da sâni’siz esbab ve mevadd-ı camideden suduru mümkindir diyebilir.

   2- Bir şeyin kemal-i intizam ile gayr-i mahdud, kör, sağır, camid, şuursuz esbabdan sudurunun muhaliyeti nisbetinde, sâni’siz insanın da o maddelerden yapılması muhaldir. Maahaza, maddî esbabın yalnız zâhire taallûku vardır. Bâtındaki lâtif, ince, garib nakışlara, sanatlara nüfuzu yoktur.

   3- O kelimenin iktizasına göre kemâl-i ittifak ve intizam ile ihtiyacat nisbetinde gayr-i mahsur esbabın bir cüzde, bir hüceyrede içtimaları lâzım gelir. Bu içtima, âlemin ecza ve erkânının azametiyle beraber senin elinin içine girip içtima etmeleri demektir. Çünkü, insanın ustası esbab olduğu takdirde, âlemin bütün ecza ve erkânı insanla alâkadar olduğuna nazaran, insanın yapılışında âmil ve usta olmaları lâzım gelir. Bir usta yaptığı şeyin içerisinde bulunduktan sonra yapar. O hâlde, insanın bir hüceyresinde âlemin eczası içtima edebilir. Bu öyle bir muhaldir ki, muhallerin en mümteniidir.

   Üçüncü kelimenin muhal ve butlânı ise:

   Evet, tabiatın iki ciheti vardır. Biri zâhiridir ki, ehl-i gaflet ve dalâletçe hakikat zannedilmiştir. Diğeri bâtınıdır ki, sanat-ı ilâhiye ve sıbga-i rahmaniyedir. Tabiata ilâveten iddia edilen kuvvet ise, Hâlik-ı Hakîm-i Alîmin