İşte, Nakşibendiler zikir hususunda ittihaz ettikleri zikr-i hafî sayesinde kalbin fethiyle, ene ve enaniyet mikrobunu öldürmeğe ve şeytanın emirberi olan nefsin başını kırmağa muvaffak olmuşlardır. Kezalik, Kadirîler de zikr-i cehrî sayesinde tabiat tağutlarını târ ü mar etmişlerdir.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Âlemde her şeyin yüzünde hikmet eserleri göründüğü gibi en uzak, en geniş, en ince kesretin tabakaları üstünde de hikmet, ihtimam eserleri görülmektedir. Evet, kesret ve tekessürün müntehası ve neticesi olan insanın sahife-i vechinde, cephesinde, cildinde, ellerinin içlerinde kalem-i kader ile pek çok çizgiler, hatlar, nakışlar, nişanlar yazılmıştır. Malûmdur ki, insanın şu sahifelerinde yazılan o kelimeler, harfler, noktalar, harekeler, ruh-u insanide bulunan manalara, maneviyatlara delâlet ettikleri gibi, fıtratında kader tarafından yazılan mektuplara da işaretleri vardır. Arkadaş, insanın geçen sahifelerine kaderin yazdığı haşiye, tesadüf ve ittifakın duhulüne bir menfez bırakmamıştır.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Şu dünya hayatına muhabbetle müptelâ olan bazı insanlar, o hayatın vücuda gelmesinden maksad ve gaye, yalnız o hayata hizmet ve o hayatın bekası olup başka bir faidesi olmadığını, yani Fâtır-ı Hakîmin zevilhayatta ve cevher-i insaniyette vedia olarak koyduğu bütün cihazat-ı acibe ve techizat-ı harikanın, seriü’z-zeval olan şu hayatın hıfzı ile bekası için verildiğini zannediyorlar. Halbuki, kaziye öyle olduğu takdirde, kâinattaki gayr-i mütenahî nizamların şehadetleriyle, sath-ı âlemde görünen hikmet, inayet, intizam, adem-i abesiyete olan delil ve bürhanların makûse olarak, abesiyete, israfa, intizamsızlığa, adem-i hikmete delil ve bürhan olmaları lâzım gelecektir.

   Arkadaş! Şu dünyevî hayatın faideleri pek çoktur. O faidelerden, hayat sahibine –tasarruf ve hizmeti nisbetinde– bir hisse ayrıldıktan sonra, bakî kalan gayeler, semereler Fâtır-ı Hakîme raci’dir. Evet, insan ve insanın hayatı, esma-i ilâhiyenin tecelliyatına bir tarladır. Ve Cennette rahmet-i ilâhiyenin envaının cilvelerine mazhardır. Ve hayat-ı uhreviyenin harika ve gayr-i mütenahî semereleri için bir fidanlık veya bir çekirdektir. Demek, insan bir sefine kaptanı gibidir. Sefinenin gayr-i mahdut faidelerinden, kaptanın