خَتَمَ   tabiri, onların dalâletlerini tasvir eden temsili bir üsluba işarettir. Şöyle ki: Kalb gözü, sanki cevahire bir hazine olmak üzere, Cenab-ı Hak tarafından yapılan bir binadır. Vaktâ ki sû-i ihtiyarlarıyla ifsada uğradı ve cevherlere yapılan yerler, yılanlar ve akreblerle doldu; kapısı hatmedildi ki, o sâri hastalıktan başkaları mutazarrır olmasın.

    آللّٰهُ :   Zamir-i mütekellimin yerine ism-i zâhirin gelmesi, tekellümden gaybete iltifattır. Ve bu iltifatta lâtif bir nükte vardır. Şöyle ki:   لاَيُؤْمِنُونَ  ’den sonra   بِاللّٰهِ   mukadder ve menvi (maksud) olduğuna nazaran, sanki nur-u marifet onların kalblerinin kapılarına geldiği zaman kalblerini açıp kabul etmediklerinden, Allah da gadaba gelerek kalblerini hatmetti. 

     عَلٰى   :  خَتَمَ   fiil-i müteaddi olduğu halde   عَلٰى   ile zikredilmesi, hatmedilen kalbin dünyaya bakan kapısı değil, ancak ahirete nazır olan kapısı seddedilmiş olduğuna işarettir. Ve keza, hatmin alâmet-i manasını ifade eden vesm’ i (damga) tazammun ettiğine işarettir. Sanki o hatm, o mühür, kalblerinin üstünde sabit bir damgadır ve silinmez bir alâmettir ki, daima melâikeye görünür.

   Sual: Bu ayette kalbin sem’ ve basara takdimindeki hikmet nedir?

   Cevap: Kalb imanın mahalli olduğu gibi, en evvel Sânii arayan ve isteyen ve Sâniin vücudunu delâiliyle ilân eden, kalb ile vicdandır. Zira kalb, hayat malzemesini düşünürken, en büyük bir acze maruz kaldığını hisseder etmez derhal bir nokta-i istinadı, kezalik emellerinin tenmiyesi (nemalandırmak) için bir çare ararken derhal bir nokta-i istimdadı aramaya başlar. Bu noktalar ise, iman ile elde edilebilir. Demek, kalbin sem’ ve basara hakk-ı takaddümü vardır.

   İhtar: Kalbden maksat, sanevberi (çam kozalağı) gibi bir et parçası değildir. Ancak bir lâtife-i rabbaniyedir ki; mazhar-ı hissiyatı vicdan, makes-i efkârı dimağdır.