Bu ise, burada sılâsı olan imana büyük bir azamet vermekle, insanları iman etmeye teşvik eder. Amma مُؤْمِنُونَ kelimesine bedel, fiil sigasıyla يُؤْمِنُونَ ’nin tercihi, iman fiilini hayal nazarına gösterip, keyfiyetin tasvir edilmesine, dahilî ve haricî delillerin tecellisiyle imanın istimrar ve devam ile teceddüd etmesine işarettir. Evet, delâilin zuhuru nisbetinde iman ziyadeleşir, teceddüd eder. بِالْغَيْبِ yani nifaksız, ihlâs-ı kalb ile iman ediyorlar veya iman edilen şeyler gayb olmakla beraber iman ediyorlar veyahut gâibe veya âlem-i gayba iman ediyorlar.
İman, Resul-i Ekrem aleyhissalâtü vesselâmın tebliğ ettiği zaruriyat-ı diniyeyi tafsilen ve zaruriyatın gayrısını icmalen tasdik etmekten hasıl olan bir nurdur.
Sual: Avam-ı nâstan, hakaik-i diniyeyi tabir eden ancak yüzde birdir?
Cevap: Tabir etmemesi, bilmemesine delil olamaz. Evet, çok defa lisan, insanın tasavvuratından inceliklerini tabirden âciz olduğu gibi; kalbindeki ve vicdanındaki incelikler de akla görünmez. Hatta belâgat dâhilerinden Sekkâkî gibi bir zat, İmrü’l-Kays veya başka bir bedevinin ibraz ettiği belâgat inceliklerini kavramamıştır. Maahaza, imanın var olup olmadığı sorgu ile anlaşılır. Mesela, âmi bir adama, bütün cihetleriyle, eczasıyla kudretinde ve tasarrufunda bulunan Sâni’in yarattığı bu âlemin, bir cihette sâni’ olup olmadığı hakkında bir sorgu yapıldığı zaman, “Hiçbir cihette değildir, olamaz” dese, kâfidir. Çünkü, nefiy cihetinin, yani Sâni’siz olamayacağının onun vicdanında sabit olduğuna delâlet eder.
İman, Sa’d-ı Taftazanînin tefsirine göre, “Cenab-ı Hakkın, istediği kulunun kalbine, cüz’-i ihtiyarının sarfından sonra ilka ettiği bir nurdur” denilmiştir. Öyle ise, iman, Şems-i Ezelîden vicdan-ı beşere ihsan edilen bir nur ve bir şuadır ki, vicdanın içyüzünü tamamıyla ışıklandırır. Ve bu sayede, bütün kâinat ile bir ünsiyet, bir emniyet peyda olur ve her şeyle kesb-i muarefe eder. Ve insanın kalbinde öyle bir kuvve-i maneviye husule gelir ki, insan, o kuvvet ile her musibete, her hadiseye karşı mukavemet edebilir.
