ve üslupları acib, çeşitleri garip yeni saha-i vücuda gelen bir bedia olduğuna işarettir. Bu Mebhasta da birkaç letaif vardır.

   1. Hatip ve beliğlerin âdetindendir ki, mesleklerinde daima bir misale tabi oluyorlar ve bir örnek üzerine nakış dokuyorlar ve işlenmiş bir yolda yürüyorlar. Halbuki bu harflerden anlaşıldığına nazaran, Kur’an, hiçbir misale tabi olmamıştır ve hiçbir nakş-ı belâgat örneği üzerine nakış yapmamıştır ve işlenmemiş bir yolda yürümüştür.

   2. Kur’an, baştan aşağıya kadar, nazil olduğu heyet üzerine bakidir. Bu kadar Kur’an’ı taklit etmeye müştak olan dostlar ve mütehacim düşmanlara rağmen, şimdiye kadar Kur’an’ın ne taklidi yapılmış ve ne de bir misali gösterilmiştir. Evet, Kur’an milyonlarca Arabî kitablarla mukayese edilirse benzeri bulunamaz. O halde Kur’an ya hepsinin altındadır; bu ise muhaldir. Öyle ise hepsinin fevkindedir. Öyle ise Allah’ın kelâmıdır.

   3. Beşerin sanatı olan bir şey, bidayette çirkin ve gayr-i muntazam olur, sonra yavaş yavaş intizama sokulur. Kur’an ise, ilk zuhurunda gösterdiği halaveti, güzelliği, gençliği şimdi de öylece muhafaza etmektedir.

   Ey belâgat letafetinin kokusunu koklayan arkadaş! Zihnini şu mebahis-i erbaaya gönder ki, bal arısı   اَشْهَدُ اَنَّ هٰذَا كَلاَمُ اللّٰهِ   balını çıkarsın. 

ذٰلِكَ الْكِتَابُ لاَرَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ

   Arkadaş! Kelâmların hüsnünü arttıran ve güzelliğini fazlaca parlatan belâgatın esaslarından biri de şudur ki:

   Bir havuzu doldurmak için etrafından süzülen sular gibi, beliğ kelâmlarda da zikredilen kelimelerin, kayıtların, heyetlerin tamamen o kelâmın takip ettiği esas maksada nazır olmakla onun takviyesine hizmet etmeleri, belâgat mezhebinde lazımdır.

   Birinci Misal:   وَلَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِنْ عَذَابِ رَبِّكَ   olan ayet-i kerime, nazar-ı dikkate alınırsa görülür ki, bu kelâmdaki maksat ve esas, pek az bir azap ile fazla korkutmaktır. Ve bu kelâmda olan mezkûr kelimeler ve kayıtlar tamamen o maksadı takviye için çalışıyorlar. Ezcümle, şek ve ihtimali