üzerine dizilmişlerdir, nazmedilmişlerdir. Zaten i’cazın esası, ihtisardan sonra ancak böyle nakışlardadır. 

   Evet,   صِرَاطَ الَّذِينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ   ile mâkablindeki her bir kelime arasında bir münasebet vardır. Mesela,   اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ  ile münasebeti vardır; çünkü nimet, hamde delil ve karinedir.   رَبِّ الْعَالَمِينَ   ile münasebettardır; çünkü, terbiyenin kemali, nimetlerin tevali ve teakubu ile olur.   اَلرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ

ile alâkadardır; çünkü   اَلَّذِينَ   den irade edilen enbiya, şüheda, süleha, ulema, rahmettirler.   مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ   ile alâkası vardır; çünkü nimet-i kâmile ancak dindir.   نَعْبُدُ   ile alâkası var; çünkü ibadette imamlar bunlardır.   نَسْتَعِينُ   ile var; çünkü, tevfike ve ianeye mazhar bunlardır.   اِهْدِنَا   ile var; çünkü hidayette mukteda-bih onlardır.   صِراَطَ الْمُسْتَقِيمَ   ile vardır; çünkü doğru yol ancak onların mesleğidir.

   “Tarik” veya “sebil” kelimelerine “sırat” kelimesinin tercihi, mesleklerinin etrafı mahdut ve işlek bir cadde olduğuna ve o caddeye girenlerin bir daha çıkmamalarına işarettir.

   Ma’hud ve malum olan şeylerde kullanılması usul ittihaz edilen esma-i mevsuleden   اَلَّذِينَ   tabiri, onların zulümat-ı beşeriye içinde elmas gibi parladıklarına işarettir ki; onları taharri ve talep etmeye ve aramaya lüzum yoktur. Onlar, herkesin gözü önünde hazır olduklarını temin eden bir ulüvv-ü şana maliktirler.