Ve keza, arzın içindeki maden ve maddelerin istifade-i beşer için yaratılışı, arzın içinde henüz keşfedilemeyen anâsır ve maddelerden –tekâlif-i hayatın zahmetlerinden müstakbelin insanlarını kurtaracak– bazı gıdaî vesaire maddelerin vücudu mümkün olduğuna delâlet eder.

    جَمِيعًا  , arzdaki bazı eşyanın abes ve faidesiz olduklarına ait evhamı def’ etmek içindir.

   ثُمَّ اسْتَوٰى   ’daki   ثُمَّ   arzın hilkatiyle semavatın tesviyesi arasındaki Cenab-ı Hakkın ef’al ve şuunatının silsilesine işarettir. Ve keza, beşere menfaat hususunda, semavatın tesviyesi arzın hilkatinden rütbece uzak olduğuna delâlet eder. Îcaz ve ihtisar için,   اَرَادَ اَنْ يُسَوِّىَ   yerinde   اِسْتَوٰى   denilmiştir.   اِسْتَوٰى   kelimesinin istimali, burada mecazdır; yani, hedefe kastını hasr edip sağa sola bakmayanlar gibi, semavatın tesviyesini irade etmiştir.

    اِلَى السَّمَۤاءِ   : Bu semadan maksat, semavatın maddesi olan buhardır.

    فَسَوّٰيهُنَّ   ’deki  ( ف ) , tefrii ifade ettiğine nazaran, tesviyenin istivaya bağlanması,   فَيَكُونُ   ’nün   كُنْ   emrine veya kudretin taallûku iradenin taallûkuna veya kazanın kadere olan terettüblerine benziyor; ve takibi ifade ettiğine göre, mukadder bazı fiillere imadır.

   Takdir-i kelâm,   نَوَّعَهَا وَنَظَّمَهَا وَدَبَّرَ اْلاَمْرَ بَيْنَهَا فَسَوّٰيهُنَّ   (ilâ âhir)’den ibarettir. Yani: “Nevilere ayırdı, tanzim etti; aralarında lâzım gelen emirleri, tedbirleri yaptı; sonra yedi tabakaya tesviye etti.”

   سَوّٰى   Yani, “Muntazam, müstevi; envaı, eczaları mütesavi olarak yarattı.”

    هُنَّ   : Bu zamirin cem’i, semavat olacak maddenin nev’ilere münkasım olduğuna işarettir.