İşte, o fasıklar, bu gibi şeylerin arasında şer’an ve tekvinen tesis edilen muvasala hattını kesiyorlar. Meselâ, akılları marifetullaha, zekâları ilme küs olduğu gibi; akrabalara ve mü’minlere dahi dargın olup, gidip gelmiyorlar.

    وَيُفْسِدُونَ فِى اْلاَرْضِ  : Evet, fıskla bozulan bir adam, bataklığa düşüp çıkamayan bir şahıs gibi çokların da o bataklığa düşmelerini istiyor ki, maruz kaldığı o dehşetli hâlet, bir parça hafif olsun. Çünkü, musibet umumî olursa hafif olur. Ve keza, bir şahsın kalbinde bir ihtilâl, bir fenalık hissi uyanırsa, yüksek hissiyatı, kemalâtı, sukut etmeye başlar; kalbinde tahribata, fenalığa bir meyil, bir zevk peyda olur. Yavaş yavaş o meyil kalbinde büyür; sonra, o şahıs, bütün lezzetini, zevkini tahribatta, fenalıkta bulur. İşte o vakit, o şahıs, tam manasıyla arzda yırtıcı bir hayvan, ihtilâli çıkarıp büyüten bir belâ, fesadı durmayıp karıştıran bir âfet kesilir.

 Sual: Bir fasıkın fıskıyla, arzın müteessir olması akıldan uzaktır?

 Cevap: Madem ki arzda nizam var; muvazene de olmalıdır; hatta, nizam muvazeneye tabidir. Binaenaleyh, bir makinenin dişleri arasında küçük bir şey düşerse, makine müteessir olur, belki faaliyeti de durur. Veya faraza iki dağ bir teraziyle tartılır iken, terazi muvazi olduğu vakit, bir gözüne bir ceviz ilave edilirse, muvazenesi bozulur. Dünyanın da manevî nizam makinesi böyledir. Mütemerrid bir fasıkın fıskı, arzın muvazene-i maneviyesinin bozulmasına vesile olabilir.     اُولٰۤئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ   :   اُولٰۤئِكَ   üç şeyi ifade ediyor: Birisi ihzar etmek, ikincisi mahsusiyet, üçüncüsü uzaklıktır. Demek bu   اُولٰۤئِكَ  , gâib olan o fasıkları ihzar eder, mahsus bir şekilde gösterir.

 Sual: Onların ihzarını icab eden sebep nedir?

 Cevap: Sâmiin talep ve isteğidir. Evet, onların pis ahvalini işiten sâmi’, onlara karşı hissettiği hiddet ve nefretini izale için, hüsran ile tecziye ve tavsiflerinde sanki onları karşısında hazır olarak görmek istiyor; tâ “Oh! Oh!” demekle kalbi rahat olsun. Müşahedeleri mümkün olmadığı hâlde