Kitaplar
İşarat'ül-İ'caz

   İkincisi: Cenab-ı Hakkın ismi Zat-ı Akdesine ayn olduğu cihetle, lâfza-i celâl, sıfât-ı ayniyeye işarettir.  اَلرَّحِيمِ   de, fiilî olan sıfât-ı gayriyeye îmadır.

  اَلرَّحْمٰنِ   dahi ne ayn, ne gayr olan sıfât-ı seb’aya remizdir. Zira, Rahman  Rezzak manasınadır. Rızk bekaya sebeptir. Beka, tekerrür-ü vücuddan ibarettir. Vücud ise birincisi mümeyyize, ikincisi muhassısa,  üçüncüsü müreccihe olmak üzere ilim, irade, kudret sıfatlarını istilzam eder. Beka dahi, semere-i rızık mahsülü olduğu için, basar, sem’, kelâm sıfatlarını iktiza eder ki; merzuk, istediği zaman ihtiyacını görsün, istediği zaman işitsin, aralarında vasıta bulunduğu takdirde o vasıta ile konuşsun. Bu altı sıfat, şüphesiz birinci sıfatı olan hayat’ı istilzam ederler.

   Sual: Rahman büyük nimetlere, Rahim küçük nimetlere delâlet ettikleri cihetle, Rahim’in Rahman’dan sonra zikri, yukarıdan aşağıya inmek manasına olan “san’atü’t-tedelli” kaidesine dahildir. Bu ise, belâgatça makbul değildir?

   Cevap: Evet, kaşlar göze, gem ata mütemmim oldukları ve onların noksanlarını ikmal ettikleri gibi; küçük nimetler de büyük nimetlere mütemmimdirler. Bu itibarla, mütemmim olan, haddizatında küçük de olsa, faideyi ikmal ettiğinden, büyükten daha büyük olması icab eder.

   Ve keza, büyükten beklenilen menfaat, küçüğe mütevakkıf ise, o küçük büyük sırasına geçer; o büyük dahi küçük hükmünde kalır. Kilit ile anahtar, lisan ile ruh gibi.

   Ve keza, bu makam, nimetlerin tâdadı veya nimetler ile imtinan makamı değildir; ancak insanları gizli ve küçük nimetlere tenbih ve ikaz etmek makamıdır. Evvelki makamlardaki “tedelli” şu “tenbih” makamında terakki sayılır. Çünkü, gizli ve küçük nimetleri insanlara göstermek ve insanları onların vücuduna ikaz etmek, daha layık ve daha lazımdır. Bu itibarla, şu meselemizde tedelli değil, terakki vardır.

   Sual: Mebde ve mehaz itibariyle rikkatü’l-kalb manasını ifade eden bu iki sıfatın Cenab-ı Hak hakkında kullanılması caiz değildir. Eğer mana-yı hakikilerinin lâzımı ve neticesi olan in’am ve ihsan kasd edilirse, mecazda ne hikmet vardır?

Hata Bildirim Formu
Sayfalar
123456789101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354555657585960616263646566676869707172737475767778798081828384858687888990919293949596979899100101102103104105106107108109110111112113114115116117118119120121122123124125126127128129130131132133134135136137138139140141142143144145146147148149150151152153154155156157158159160161162163164165166167168169170171172173174175176177178179180181182183184185186187188189190191192193194195196197198199200201202203204205206207208209210211212213214215216217218219220221222223224225226227228229230231232233234235236237238239240241242243244245246247248249250251252253254255256257258259260261262263264265266267268269270271272273274275276277278279280281282283284285286287288289290291292293294295296297298299300301302303304305306307308309310
Fihrist
Lügat