Evet, ifrat veya tefrit, delillere karşı bir isyandır. Yani sahife-i âlemde yaratılan delâil, uhûd-u ilâhiye hükmündedir. O delâile muhalefet eden, Cenab-ı Hakla fıtraten yapmış olduğu ahdini bozmuş olur. Ve keza, ifrat ve tefrit, hayat-ı nefsiye ve ruhiyenin maraz ve hastalığını intac eden esbabdandır. Buna, fıskın birinci sıfatı olan   يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّٰهِ   cümlesiyle işaret edilmiştir.

  Ve keza, ifrat ve tefrit, hayat-ı içtimaiyeye karşı isyan ateşini yakan iki âmildir. Evet, bu âmiller hayat-ı içtimaiyeyi nizam ve intizam altına alan rabıtaları, kanunları keser atar. Evet, şehvet veya gazab, haddini aşarsa, ırz ve namuslar pâyımal olur, masumlar mahvolur. Buna da, fıskın ikinci sıfatı olan,   وَيَقْطَعُونَ مَۤا اَمَرَ اللّٰهُ بِهِۤ اَنْ يُوصَلَ   cümlesiyle işaret edilmiştir.

  Ve keza ifrat ve tefrit, dünya nizamının bozulmasını intac edip fesad ve ihtilâle sebebiyet veren iki ihtilâlcidirler. Buna dahi fıskın üçüncü sıfatı olan   وَيُفْسِدُونَ فِى اْلاَرْضِ   sıfatıyla işaret edilmiştir.

   Evet, fasık olan kimsenin kuvve-i akliye ve fikriyesi itidali kaybedip safsatalara düşerse, itikadata ait rabıtaları kesmekle, hayat-ı ebediyesini yırtar artar. Ve keza, kuvve-i gadabiyesi hadd-i vasatı tecavüz ederse, hayat-ı içtimaiyenin hem yüzünü, hem astarını yırtar, altüst eder. Ve keza, kuvve-i şeheviyesi haddi aşarsa, hevâ-i nefse tabi olur, kalbinden şefkat-i cinsiye zail olur; kendisi berbat olacağı gibi, başkalarını da berbat edecektir. Bu itibarla, fasıklar hem nev’inin zararına, hem arzın fesadına çalışmış olur.

    اُولٰۤئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ  : Bu cümle, evvelki cümlenin neticesi ve aynı zamanda tekididir. Şöyle ki:

  Evvelki cümlede ahdi bozmak, sılâ-i rahmi kesmek, arzda fesat yapmak gibi fasıkın cinayetlerini korkunç bir şekilde söyledikten sonra, bu cümlede evvelki tehdit ve korkuyu tekid için, fasıkın cinayetlerinin netice ve cezasını şöyle beyan etmiştir: “O fasıklar, ahiretlerini verip dünyayı aldıkları gibi; hidayeti dalâletle tebdil eden kafasız adamlardır.”