–velev zihnen olsun– ister ki, birisi gelsin, kendisiyle o hayreti, o tefekkürü paylaşsın. Kalblerin en lâtifi, en şefiki, kısm-ı sâni ile tabir edilen kadın kalbidir. Fakat kadın ile ruhî imtizacı (geçimi) ikmal eden, kalbî ünsiyet ve ülfeti itmam eden, surî ve zâhirî olan arkadaşlığı samimileştiren, kadının iffetiyle ahlâk-ı seyyieden temiz ve pak bulunması ve çirkin arızalardan hâlî olmasıdır.

   Sual: Yiyecek, içecek şahsî vücudu ibka etmek içindir. Çünkü, vücuddan eriyip ayrılan şeylerin yerini doldurup tamir etmek, yemek ve gıda ile olur. Nikâh da nev’in bekası içindir. Halbuki, ahirette eşhas ebedî olduğundan, vücudlarında eriyip ayrılan bir şey yoktur ki gıdaya ihtiyaç olsun ve ahirette tenasül yoktur ki nikâha lüzum olsun?

   Cevap: Yemek, içmek ve nikâhın faideleri, yalnız bekaya ve tenasüle münhasır değildir. Evet, şu elemli, kederli âlemde onlarda pek büyük lezzet ve faideler olsun da, lezzetler yeri olan âlem-i saadette ne için daha nezih lezzet ve faideleri olmasın?

   Sual: Bu âlemde lezzet, elemin def’inden hasıl olur. Halbuki ahirette elem yoktur?

   Cevap: Elemin def’i lezzetin sebeplerinden biridir; yoksa, lezzet ona münhasır değildir. Ve keza, âlem-i ebedînin bu âleme benzetilmesi, kıyas-ı maalfârıktır. Yani, aralarında çok farklar bulunduğundan, birbirine benzemez. Cennet ile Horhor Bahçesinin ^(Haşiye)  arasında ne nisbet varsa, Cennetin lezzetleriyle dünyanın lezzetleri arasında da aynı o nisbet vardır. Cennetin, Horhor Bahçesinden dereceleri ne kadar çok yüksek ise; uhrevî lezzetler de dünya lezzetlerine göre öyledir. Her iki âlem arasında bu büyük tefavüte İbn-i Abbas,   لَيْسَ فِى الْجَنَّةِ اِلاَّۤ اَسْمَۤائُهَا   cümlesiyle işaret etmiştir. Yani, “Cennette, dünya meyvelerinin yalnız isimleri vardır.” Yani, isimleri birdir, fakat lezzetleri ayrıdır.

   Cennette lezzetin devamı meselesi ise: Evet, lezzetin hakiki lezzet olması, zeval görmeyip devam etmesindendir. Zira elemin zevali lezzet olduğu gibi, lezzetin zevali de elemdir; hatta zevalinin tasavvuru bile elemdir. Evet, bütün mecazî aşıkların enînleri, bağırıp çağırmaları, bu kısım elemdendir;