o neticenin üçüncü derecede lâzımının illeti olan   فَاتَّقُوا النَّارَ   söylemiştir. Takdir-i kelâm: “Eğer sadık olsaydınız, yapacaktınız; lâkin yapamadınız. Öyle ise sadık değilsiniz. Öyle ise hasmınız olan Resul-i Ekrem sadıktır. Öyle ise Kur’an mucizedir. Öyle ise iman ve tasdikiniz lâzımdır ki, ateşe düşmeyesiniz.   فَاتَّقُوا النَّارَ   ; bu emr-i ilâhî, onlara yapılan tehditleri dehşetlendiriyor.

    اِنْ لَمْ تَفْعَلُوا   cümlesindeki   تَفْعَلُوا   kelimesi, fiil-i muzaridir. Bu fiil, zaman-ı hâl ile istikbal arasında müşterektir. Huruf-u şartiye’den olan   اِنْ   zaman-ı hâlden istikbal dağlarına atıyor. Huruf-u câzimeden olan   لَمْ   de istikbalden mazi derelerine fırlatıyor. Zavallı   تَفْعَلُوا   her iki edatın ellerinde top gibi oyuncak olmuştur. Bu edatların bu vaziyetleri zihinleri hem maziye, hem istikbale gönderiyor ki; maziyi süslendiren beliğ hitabeleri altın ile yazılan muallâkatları Kur’an’ın yakınına bile gelemediklerini görsünler. O sahifeyi gördükten sonra, istikbal sahifesini de ona kıyas etsinler.   تَفْعَلُوا   kelimesinin   تَاْتُوا   kelimesine tercihinde iki nükte vardır:

   Birisi:  Kur’an’ın i’cazı, onların aczindendir. Aczleri ise, eserden olmayıp, fiilden olduğuna işarettir. Yani aczlerinin menşei, Kur’an’ın misli değildir, o misli yapmaktandır.

   İkincisi ise: İlm-i sarf’ta  (  ل  ), (  ع  ), (  ف  ) bütün fiillerin terazisi olduğu gibi; üsluplarda da uzun hikâyeleri, işleri, vakıaları, kıssaları bir lâfız ile ifade eden bir fezlekedir. Sanki kinaye kabilinden cümleleri tabir eden bir zamirdir.

     وَلَنْ تَفْعَلُوا  :  لَنْ   huruf-u nâsibeden olup, dahil olduğu fiili istikbale nakleder, müekked veya müebbed olarak istikbalde nefyeder. Demek bu cümlenin kaili, pek büyük bir itminan ve ciddiyet ile, şek ve şüphe etmeyerek bu hükmü vermiştir. Bundan anlaşılır ki, o zatın işlerinde hile yoktur.