مِمَّا   ’daki   مِنْ   beyanı ifade ettiğinden,   فِى شَىْءٍ   kelimesinin takdirini ister. Takdir-i kelâm,   وَاِنْ كُنْتُمْ فِى رَيْبٍ فِى شَىْءٍ مِمَّا نَزَّلْنَا

olsa gerektir.

    نَزَّلْنَا   tabirinden anlaşılır ki; onların şüphelerinin menşei nüzul sıfatı olup, kat’î cevapları da, isbat-ı nüzuldür. Tedricen, yani ayet ayet, sure sure, hadiselere göre nüzulü ifade eden tef’il babından   نَزَّلْنَا   kelimesinin, def’aten nüzule delâlet eden if’al babından   اَنْزَلْنَا   kelimesine tercihen zikredilmesi onların, davalarında, “Ne için Kur’an def’aten nazil olmamıştır?” diye delil getirdiklerine işarettir.

    عَبْدِنَا  : Abd lâfzının nebi veya Muhammed (a.s.m.) lafızlarına cihet-i tercihi, abd tabiri Peygamber aleyhissalâtü vesselâmın azametine ve ibadetin ulüvv-ü derecesine işaret olduğu gibi,   اُعْبُدُوا   emrini tekiddir ve Resul-i Ekrem hakkında varid olan vehimleri defetmektir ki, o zat, bütün insanlardan ziyade ibadet yapmış ve Kur’an’ı okumuştur.

    فَاْتُوا  : Bu emir, taciz içindir. Yani, emirden maksat, muhataptan bir şey talep değildir, ancak başlarına vurmakla muarazaya, tecrübeye davet etmektir ki, aczleri meydana çıksın.

    بِسُورَةٍ   (ilâ ahir.): Bu tabirden anlaşılır ki; onların ilzamları, aczleri son hadde baliğ olmuştur. Zira, dokuz dereceye baliğ olan tahaddinin, yani muarazaya davet etmenin tabirleri, tabakaları vardır.

   1. Yüksek nazmıyla, ihbarat-ı gaybiyesiyle, ihtiva ettiği ulûmu ve âli hakaikiyla beraber tam bir Kur’an’ın mislini ümmi bir şahıstan getiriniz.

   2. Eğer böylece mislini getirmek takatinizin fevkinde ise, beliğ bir nazımla uydurma şeylerden olsun, getiriniz.