diye edilen ikinci suale cevaben   وَاِنْ كُنْتُمْ فِى رَيْبٍ   (ilâ ahir) denildi. İşte, her iki cümle arasında bu suretle münasebet tezahür eder ve harf-i atfın da muktezası yerine gelir.

   Sual:   اِنْ   şek ve tereddüdü ifade eder.   اِذَا   ise, cezm ve katiyete delâlet eder. Onların şek ve raybları, Kur’an hakkında kat’îdir. Binaenaleyh makamın iktizası hilâfına,   اِنْ   kelimesinin   اِذَا   kelimesine tercihen zikrinde ne gibi bir işaret vardır?

   Cevap: Evet, onların şek ve rayblarını izale edecek esbabın zuhurundan dolayı, o gibi şüphelerin vücuduna katiyetle hükmedilemeyeceğine, ancak o şeklerin vücuduna yine şek ve şüphe ile hükmedilebileceğine işarettir.

   İhtar:   اِنْ   kelimesinin ifade ettiği şek ve tereddüt, üslubun iktizasına göredir. Haşa, mütekellime ait değildir.

    وَاِنْ كُنْتُمْ فِى رَيْبٍ   ile   اِنِ ارْتَبْتُمْ   cümleleri bir manayı ifade ettikleri ve ikinci cümle, birinci cümleden kısa olması üsluba daha uygun olduğu halde, birinci cümlenin ikinci cümleye tercihen zikri, onların rayblarının menşei, hasta tabiatlarıyla, kötü vücutları olduğuna işarettir.

   Sual: Onlar rayblara zarf ve mahal oldukları halde, onları mazruf, raybı onlara zarf göstermek neye binaendir?

   Cevap: Evet, kalblerindeki raybın zulmeti bütün bedenlerine, kalıplarına intişar ve istila etmiş olduğundan, kendilerinin rayb içinde bulundukları sanılmakta olduğuna işarettir?

   Nekre olarak   رَيْبٍ   kelimesinin zikri, tamim içindir. Yani, hangi raybınız varsa, cevap birdir; her bir raybınıza karşı mahsus bir cevap lâzım değildir. Hangi çareye başvurursanız, alacağınız cevap, Kur’an’ın i’cazıdır. Evet, bir çeşme başında su içip tatlılığını anlayan bir adam, bütün o çeşmeden teşaub eden arkları tecrübe etmeye hakkı yoktur; zira, menbaı birdir. Kezalik, bir surenin muarazasından âciz kalan bir adamın, bütün Kur’an’ı tecrübeye hakkı yoktur; çünkü, kâtip birdir.