فَاْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ   Yani, “Kur’an’ın mislinden bir sure getiriniz.”

   Arkadaş! Bu cümleyi   وَاِنْ كُنْتُمْ فِى رَيْبٍ   cümlesiyle bağlayan   اِنْ  , edat-ı şarttır. Şart edatları daima –hararetle ateş gibi– biri sebep, diğeri müsebbeb iki cümleye dahil olurlar. İlm-i nahivce, birisine fi’lü’ş-şart, ikincisine cezaü’ş-şart denir. Bu iki cümle arasında, hararetle ateş arasında olduğu gibi, “lüzum” lâzımdır. Halbuki, bu iki cümle arasında “lüzum” görünmüyor. Binaenaleyh, ayetin ihtisarı dolayısıyla, ortadan kaldırılan cümlelere müracaat lâzımdır. Mukadder cümleler ise,   تَشَبَّثُوا وَجَبَ التَّشَبُّثُ تَعَلَّمُوا وَجَرِّبُوا   emirleridir. Bunlar, sıra ile, ikincisi birincisine lâzımdır; yani ityan (delil getirmek), tecrübeye lâzımdır, tecrübe taallüme, taallüm vücub-u teşebbüse, vücub-u teşebbüs de teşebbüse, teşebbüs de rayb’ e lâzımdır. Demek, bu kadar lüzumların takdiri lâzımdır ki, “Kur’an’ın bir mislini getiriniz” ile “Kur’an’da şüpheniz varsa” arasında “lüzum” tezahür edebilsin.

    وَادْعُوا شُهَدَۤاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللّٰهِ  :

   Bu cümlenin, üç vecihle mâkabliyle irtibatı vardır:

   Birinci Vecih: “Kur’an’a muaraza etmekten zâhir olan aczimiz, bütün insanların aczini istilzam etmez. Biz yapamadık, amma başkaları yapabilirler” diye zihinlerine gelen vesveseyi def’ etmek için, Kur’an-ı Kerim, bu ayetin lisanıyla, “Büyüklerinizi, reislerinizi de çağırınız, size yardım etsinler” diye onları ilzam etmiştir.

   İkinci Vecih: “Eğer biz muaraza teşebbüsünde bulunsak, bizi destekleyen, müdafaa eden yoktur,” diye ileri sürdükleri zu’mlarını da reddetmiştir ki; “Herhangi bir meslek olursa olsun, mutaassıbları çoktur; muaraza ettiğiniz takdirde, sizi müdafaa eden çok olur” diye onları iskât etmiştir.

   Üçüncü Vecih: Kur’an-ı Kerim, sanki onlara istihzaen diyor ki: “Muhammed aleyhissalâtü vesselâm, bütün insanlara nübüvvetini tasdik ettirmek için Allah’ından yardım istedi; Allah’ı da, Kur’an’ına sikke-i i’cazı basarak, pek çok insanlara tasdik ettirdi. Sizin âlihelerinizden bir faideniz varsa, siz de onları çağırınız; size yardım etsinler.”