“Yağmurlar mergub ve matlub bir rahmet iken, ne için onlara korkunç bir musibete dönüşmüştür?”

   Kur’an-ı Kerim bu suale karşı o yağmurun dehşetini tasvir etmekle,   فِيهِ ظُلُمَاتٌ   demiştir. Ve   ظُلُمَاتٌ  ’ın cem’iyle bulutların zulmetine ve yağmurun kesafetinden hasıl olan zulmete ve o zulmet ihatalı ve kesretli olduğundan sanki gecedeki bulut gibi bulutun yağdırdığı siyah siyah katrelerin zulmetine zarf olduğunu bildirmiştir.

   Sonra, zulmetli, yağmurlu geceler ale’l-ekser gürültülü olurlar. Sâmi yine suale geldi ve dedi: “Acaba onların da bu gecelerinde gürültü var mıdır.” Kur’an-ı Kerim buna da cevaben   وَرَعْدٌ   diye, vaziyetin dehşet ve korkulu olduğuna işaret etmiştir. Sanki mevcudatın bir zâhiri padişahı olan sema, onları felâketlere ve helâketlere sevk etmek için zemini sarsan gürültüsüyle her tarafı dehşetlere veren şimşeklerinin sesleriyle çağırıp, bağırıyor. İşte böyle bir vaziyet karşısında böyle dehşetli bir musibete uğrayan bir adam, kendi sükûtu içinde kâinatın her tarafından zararlı hareketlerin, korkunç sayhaların kendisine gelmekte olduğunu tahayyül eder. Maahaza, ra’d sesini işittiği vakit, onun sayhalarını kendine karşı pek şiddetli naralar olduğunu zanneder. Zira korkak ve hain bir adam her sayhayı aleyhine zanneder.

   Sonra, ra’d ve berk arasında bir refakat-i zikriye bulunduğundan, birisinden bahsedildiği zaman ötekisi de velev tufeyli bir surette olsun –yani davetsiz olarak– zihne gelir. Ondan da bahsedilir. İşte bu münasebetle, Kur’an-ı Kerim,   رَعْدٌ  ’dan sonra   وَبَرْقٌ   demiştir ve tenkiriyle berk’in pek garip ve acib olduğuna işaret etmiştir.

   Evet, berk’in çakmasıyla zulümat âlemi ölür. Her tarafı dolduran o zulümat birdenbire ortadan kaldırılır, adem deryasına atılır. Ve ani olarak berk’in ölümüyle de, zulümat âlemi tekrar dirilir; o vâsi meydanı tekrar kaplar. Sanki, berk söndüğü zaman âlemi tamamen dumanıyla dolduran hakikî