istidat ve kabiliyetlerini tenmiye ve inkişaf ettirmek üzere ticaret için gelmişlerdir. Fakat münafıklar bu ticaretlerinde sermayelerini batırıp âleme rezil oldular.

   Sonra, bu ayetin cümleleri arasında cihet-i nazm ve intizam ise:

   Bu ayetin cümleleri arasında, ticaret üsluplarındaki tertipler gibi, gayet fıtrî, selis ve muntazam bir tertip vardır. Şöyle ki; bir tüccara yüksek bir sermaye verilir; o da o sermaye ile zararlı ve zehirli şeyleri alır satarsa, o tüccar, alışverişinin sonunda ne bir faide görür ve ne de bir kâr görür. Bilakis, hasaret içinde boğulmakla beraber, kaçmak için yolu da kaybeder. İşte münafıkların yaptıkları muamele de aynen buna benziyor.

   Sonra, mezkûr ayetteki cümlelerin heyetleri ise:

       اُولٰۤئِكَ   kelimesi uzaklarda bulunan şeyleri ihzar ederek mahsus ve meşhud olarak göstermek için kullanılan bir işaret aletidir.

   Sual: Münafıkların   اُولٰۤئِكَ   ile ihzarlarında ne faide vardır?

   Cevap: Onların mezkûr cinayetlerini işiten sâmiin kalbinde hasıl olan nefret ve adavet öyle bir dereceye baliğ olmuş ki, onları gözüyle göreceği ve yüzlerine tüküreceği gelir ki, yüzlerine tükürmekle kalbi rahat olsun. İşte bunun için onlar   اُولٰۤئِكَ   dürbünü ile ihzar edilmiştir ki, sâmi’ yüzlerine tükürsün.

   Sual: Münafıkların, mahsus ve meşhud olmadıkları halde,   اُولٰۤئِكَ   ile mahsus olarak gösterilmeleri ne suretle olur. Ve ne gibi bir faidesi vardır?

   Elcevap: Münafıkların mezkûr cinayetlerle ve acib sıfatlarla ittisafları, onları öyle tecessüm ettirmiştir ki, hayalce mahsus ve meşhud ve hazır görünmektedirler. Ve şu mahsusiyetlerinden, onlara isnad edilen hükmün illeti de anlaşılır. Evet, hidayeti verip dalâleti almak gibi bir hükme, elbette bir illet ve bir sebep lazımdır. O illet ise, onların sebkat eden cinayetleri ve sıfatlarıdır. İşte, Kur’an-ı Kerim, onları o sıfatlarla muttasıf olarak   اُولٰۤئِكَ   ile