Allah tarafından yardımın yapılmasını ifade eden   يَمُدُّ   kelimesi, abdin hâlik-ı ef’al olduğunu iddia eden İtizal mezhebinin reddine işarettir. Ve onların lisan-ı hâl ile istekleri üzerine, Allah’ın onlara yardım ettiğine delâlet eden   يَمُدُّ  ’nün tazammun ettiği   يَسْتَمِدُّ   cümlesi; abdin elinde bir şey yok, hep Allah’tan olduğunu iddia eden mezheb-i Cebrin reddine işarettir. Zira onlar sû-i ihtiyarlarıyla ve arzularıyla dalâleti istemişlerdir. Allah da onlara istediklerini vermiştir. 

     طُغْيَانِ   kelimesinin   هُمْ   zamirine izafesi, tuğyan cinayeti onların ihtiyarlarıyla husule gelip, cebr ile alâkadar olmadığından, “Bizler, Allah’ın cebriyle bu tuğyanı yapıyoruz” diye mazeretlerinin reddine işarettir. 

     طُغْيَانَ   ünvanı ise, onların zararı tufan gibi bütün mehasin ve kemalâtı tahrip ettiğine îmadır.   يَعْمَهُونَ   yani tuğyan ve dalâletlerinde mütehayyir ve mütereddit şahıslardır; onların ne meslekleri var ve ne de muayyen bir maksatları vardır.

                                                                                  * * *

اُولٰۤئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلاَلَةَ بِالْهُدٰى فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ

   Yani, “Onlar hidayeti verip dalâleti satın alan birtakım kafasızlardır ki, ticaretlerinden bir faide görmedikleri gibi, o zarardan kurtulmak için yol da bulamıyorlar.”

   Bu ayetin mâkabliyle cihet-i irtibatına gelince:

   Bu ayet, geçen tafsillere bir fezleke, bir hülâsadır; o tafsilleri yüksek ve müessir bir üslup ile tasvir etmiştir. Lâkin, muhataplarının saff-ı evvelinde ve tabaka-i ûlâsındakiler, kışın Yemen cihetine, yazın da Şam cihetlerine giderek yaptıkları ticaretin kâr ve zararını, lezzet ve elemini gördüklerinden, tasvir için ticaret üslubu intihab edilmiştir. Şöyle ki: Nev-i beşerin dünyaya gönderilmesi daimi bir tavattun için değildir; ancak sermayeleri olan