ve hikâyesine dahil olduğu cihetle   وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ   ’deki   يَقُولُ  ’ye bağlıdır. Mana ve mealce   يُخَادِعُونَ  ’ye nazırdır, haddizatında dahi   يَكْذِبُونَ  ’ye merbuttur. Üslubun tağyiri ise, yani kaziye-i hamliye yerine kaziye-i şartiye'nin iradı   يَكْذِبُونَ   ile   وَاِذَا قِيلَ   arasında birkaç cümlenin mukadder olduğuna bir emaredir. Takdir-i kelâm şöyle olsa gerektir: Yalan söyledikleri zaman fitneyi ika ediyorlar. Fitneyi ika ettikleri zaman ifsad ediyorlar. Nasihat edildikleri vakit kabul etmiyorlar. “Fesad yapmayın” denildiği zaman, “Biz ancak ıslaha çalışıyoruz” diyorlar.

   Bu ayetin ihtiva ettiği mezkûr ve gayr-i mezkûr cümleler arasındaki vech-i irtibat bir misal ile izah edilecektir. Şöyle ki:

   Bir insan tehlikeli bir yola süluk ettiği zaman en evvel, “Senin bu yolun seni felâkete götürüyor. Bu yoldan vazgeç” diye nasihat ederler. O insan vazgeçmediği takdirde şiddetle zecr ve nehyedilir. Ve “Aynı zamanda umum halkın nefret ve kahrına uğrarsın” diye tehdit edildiği gibi, “Ebna-i cinsine zulmetmiş olursun” diye şefkat-i cinsiyeye de davet edilir. Eğer o insan sarhoşlar gibi inatçı ve kafasız ise, kendisine yapılan nasihat ve zecr ve nehiyleri müdafaa etmekle mukabele eder ve “Benim mesleğim haktır; ne senin hakk-ı itirazın var ve ne de benim senin nasihatlerine ihtiyacım var” diye serkeşliğe başlar. Eğer o insan iki yüzlü ise, bir cihetten nasihat edenleri kandırır ve ilzama çalışır, diğer cihetten de “Ben ıslah edici bir insanım” diye mesleğini hak göstermeye devam eder. Ve aynı zamanda, “Islah benim hakikî bir sıfatım olup, bilâhare hasıl olmuş bir sıfat değildir” diye davasını tekid ve teyid eder. Bundan sonra, eğer o insan mesleğinde ısrar ile nasihatleri kabul etmezse, anlaşılır ki, onun ıslahına hiçbir çare ve hiçbir deva yoktur. Yalnız onun fesadı halka sirayet etmemek için, mesleğinin muzır ve fena olduğunu ilân etmek lazımdır ki, herkes ondan tahaffuz etsin. Zira o insan aklını çalıştırmıyor, şuurunu istihdam etmiyor ki, böyle zâhir olan bir şeyi hissedebilsin.