Çünkü onların hileleri Cenab-ı Hakka, Peygamber-i Zîşana (a.s.m.), cemaat-i Müslimîne yapılan bir muameledir; Allah o muameleye âlimdir, Peygamber-i Zîşan da vahiy ile vâkıftır, cemaat-i Müslimînce de imanî bir şiddet-i zekâ sayesinde o gibi hileler tesettür edip gizli kalamaz. Demek, onların âlem-i İslâma vurdukları balta dönüp kendi başlarını parçalamıştır. Çünkü aldanan cemaat-i Müslimîn değildir; ancak aldanan, aldatandır. 

    وَمَا يَشْعُرُونَ   Yani, onlar yaptıkları hilenin nefislerine raci olduğunu hissetmiyorlar. Bu fezleke, onların cehaletini ilân ediyor. Çünkü, ukalâdan değildirler. Çünkü, onların bu işi, ukalâ işi değildir. Ve keza, hayvan sınıfına da benzemiyorlar. Çünkü, hayvanlar zararlı olan şeyleri hissettikleri zaman çekinirler. Demek, bunlar hiss-i hayvanîden de mahrumdurlar. Öyle ise, bunlar ihtiyarları ve şuurları olmayan cemadat nevine dahildirler. 

    فِى قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ   Bu cümlenin mâkabliyle vech-i irtibatı: Vaktâ ki onlar şuur hissini istihdam ederek muhakeme-i akliye ile amel etmediler; anlaşıldı ki, ruhlarında bir maraz vardır. Ve lâakal onun zararlı bir maraz olduğunu bilmeleri lazımdır ki, o marazdan sâdır olan hükümlere itimad etmesinler. Çünkü, o maraz, hakikatleri tağyir etmekle acıyı tatlı, çirkini güzel göstermek şanındadır. Zarfiyeti ifade eden  فِى   kelimesinden anlaşılır ki, onların marazları kalbin sathında değildir. Ancak kalbin melekûtünde, yani içyüzünde kâin bir marazdır.   قَلْبٌٌ   ünvanından anlaşılır ki, kalbin sathında bulunan bir hastalık, bütün a’mâl-i bedeniyeyi sekteye uğrattığı gibi; kalbin içyüzü de nifak ile hastalandığı zaman, ef’al-i ruhiye tamamen istikamet üzerine hareket edemez. Çünkü, hayatın mihveri ve makinesi ancak kalbdir. 

    فِى قُلُوبِهِمْ   kelâmının   مَرَضٌ   kelimesi üzerine takdimi iki cihetle hasrı ifade eder: