ve buraya gelenlerden bir istediği vardır. Onu tanımalıyız. Hem, ne istediğini bilmekliğimiz lâzımdır.”

   Öteki adam dedi: “İnanmam! Böyle, bahsettiğin gibi bir zat bulunsun ve bütün bu âlemi tek başıyla idare etsin.”

   Arkadaşı cevaben dedi ki: “Bunu tanımazsak, lâkayd kalsak, menfaati hiç yok; zararı olsa, pek azimdir. Eğer tanımasına çalışsak, meşakkati pek hafiftir, menfaati olursa pek azimdir. Onun için, ona karşı lâkayd kalmak, hiç kâr-ı akıl değildir.”

   O serseri adam dedi: “Ben bütün rahatımı, keyfimi onu düşünmemekte görüyorum. Hem, böyle aklıma sığışmayan şeylerle uğraşmayacağım. Bütün bu işler, tesadüfi ve karmakarışık işlerdir; kendi kendine dönüyor. Benim neme lâzım.”

   Akıllı arkadaşı ona dedi: “Senin bu temerrüdün beni de, belki çoklarını da belaya atacaktır. Bir edepsizin yüzünden, bazen olur ki, bir memleket harap olur.”

   Yine o serseri dönüp, dedi ki: “Ya kat’iyen bana isbat et ki, bu koca memleketin tek bir maliki, tek bir sânii vardır, yahut bana ilişme.”

   Cevaben arkadaşı dedi: “Madem inadın divanelik derecesine çıkmış; o inadınla bizi ve belki memleketi bir kahre giriftar edeceksin. Ben de sana on iki bürhan ile göstereceğim ki; bir saray gibi şu âlemin, bir şehir gibi şu memleketin tek bir ustası vardır. Ve o usta, her şeyi idare eden yalnız odur. Hiçbir cihetten noksaniyeti yoktur. Bize görünmeyen o usta, bizi ve her şeyi görür ve sözlerini işitir. Bütün işleri mucize ve harikadır. Bütün bu gördüğümüz ve dillerini bilmediğimiz şu mahluklar onun memurlarıdır.”

   BİRİNCİ BÜRHAN: Gel, her tarafa bak, her şeye dikkat et; bütün bu işler içinde gizli bir el işliyor.

   Çünkü, bak, bir dirhem ^(Haşiye)   kadar kuvveti olmayan, bir çekirdek