Kitaplar
Asa-yı Musa

   Eğer desen: Mevcudat tabiata isnad edilse böyle acip muhaller olur, imtina derecesinde müşkilât olur. Acaba Zat-ı Ehad ve Samede verildiği vakit o müşkilât nasıl kalkıyor? Ve o suubetli imtina, o suhuletli vücuba nasıl inkılâb eder?

   Elcevap: Birinci Muhalde, nasıl ki güneşin cilve-i in’ikası kemal-i suhuletle, külfetsiz, en küçük zerrecik camdan tut, tâ en büyük bir denizin yüzüne kadar feyzini ve tesirini misâlî güneşçiklerle gayet kolaylıkla gösterdikleri halde, eğer güneşten nisbeti kesilse, o vakit her bir zerrecikte tabiî ve bizzat bir güneşin haricî vücudu, imtina derecesinde bir suubetle olabilmesi kabul edilmek lâzım gelir. Öyle de, her bir mevcut, doğrudan doğruya Zat-ı Ehad ve Samede verilse, vücub derecesinde bir suhulet, bir kolaylık ile ve bir intisab ve cilve ile, her bir mevcuda lâzım her bir şey ona yetiştirilebilir. Eğer o intisab kesilse ve o memuriyet başıbozukluğa dönse ve her bir mevcut kendi başına ve tabiata bırakılsa, o vakit imtina derecesinde yüz bin müşkilât ve suubetle, sinek gibi bir zîhayatın, kâinatın küçük bir fihristesi olan gayet harika makine-i vücudunu icad eden, içindeki kör tabiatın, kâinatı halk ve idare edecek bir kudret ve hikmet sahibi olduğunu farz etmek lâzım gelir. Bu ise bir muhal değil, belki binler muhaldir.

   Elhasıl, nasıl ki Zat-ı Vacibü’l-Vücudun şerik ve nazîri mümteni ve muhaldir; öyle de rububiyetinde ve icad-ı eşyada başkalarının müdahalesi, şerîk-i zatî gibi mümteni ve muhaldir.

   Amma İkinci Muhaldeki müşkilât ise: Müteaddit risalelerde isbat edildiği gibi, eğer bütün eşya Vahid-i Ehade verilse, bütün eşya bir tek şey gibi suhuletli ve kolay olur. Eğer esbaba ve tabiata verilse, bir tek şey umum eşya kadar müşkilâtlı olduğu, müteaddit ve kat’î bürhanlarla isbat edilmiş. Bir bürhanın hülâsası şudur ki:

Hata Bildirim Formu
Sayfalar
123456789101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354555657585960616263646566676869707172737475767778798081828384858687888990919293949596979899100101102103104105106107108109110111112113114115116117118119120121122123124125126127128129130131132133134135136137138139140141142143144145146147148149150151152153154155156157158159160161162163164165166167168169170171172173174175176177178179180181182183184185186187188189190191192193194195196197198199200201202203204205206207208209210211212213214215216217218219220221222223224225226227228229230231232233234235236237238239240241242243244245246247248249250251252253254255256257258259260261262263264265266267268269270271272273274275276277278279280281282283284285286287288289290291292293294295296
Fihrist
Lügat